AİHS ‘in Ulusal Hukukta Uygulanması ve Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Eğitim Projesi / 2005 Çalışmaları

Dernekle ilgili bilgilendirme
İnsan Hakları Gündemi (İHG) Derneği, ulusal ve uluslararası alanda faaliyet göstermek üzere, Türkiye’nin değişik bölgelerinden gelen insan hakları savunucularının katılımı ile, 2003 yılında İzmir’de kurulmuştur. İnsan haklarının her türlü siyasi ideoloji ve dünya görüşünün üzerinde bir değer olduğunu kabul eden İHG, hakların ilerletilmesinin ancak sorunların kaynağına ilişkin gerçek bir kavrayışın geliştirilmesi ve somut çözüm önerilerinin uygun taktik ve stratejiler kullanılarak hayata geçirilmesiyle mümkün olabileceğine inanmaktadır. Her türlü şiddeti kategorik olarak reddeden İHG, hak ihlallerinin temel failinin devletler olduğunun bilincinde olmakla birlikte, silahlı muhalif gruplar tarafından gerçekleştirilen insan hakları ihlallerine de eşit derecede karşı durmaktadır. Failini ya da mağdurunu dikkate almaksızın tüm hak ihlallerini hedef alan İHG, bağımsız ve tarafsız duruşuyla kamu vicdanını hak ihlallerine duyarlı kılacak, toplumun örnek alabileceği bir model oluşturmayı amaçlamaktadır.

Derneğin Çalışma Alanları ve Yöntemleri
İHG tüm insan hakları kategorilerini kendi çalışma alanı içinde görmekle birlikte, dönemsel olarak belli haklar ve ihlaller üzerinde yoğunlaşacaktır.
İHG, işkence, ifade hürriyeti v.d gibi Türkiye’nin kâdim insan hakları sorunlarının yanı sıra azınlık hakları, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar, Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi Türkiye için nispeten yeni konuları da çalışma alanı içinde görmektedir.
Sorunları evrensel insan hakları değerleri açısından ele alıp kendi çözüm önerilerini içeren tematik raporlar hazırlayan İHG, raporlarını Türkiye’nin tarafı bulunduğu uluslararası yapılara sunmanın yanı sıra, Türk hükümetleri nezrinde de lobi faaliyeti yürütecektir.
Türkiye’de mevcut insan hakları örgütleriyle yakın bir dayanışma içinde olan İHG, gerek kendisinin kuracağı ve gerekse kurulmuş bulunan koalisyonlara katılmak suretiyle insan hakları aktivizminin güçlenmesi için diğer örgütlerle deneyim ve görüş alış verişi içinde olacaktır.
İHG ürettiği taktik ve stratejileri gerek Türkiye’de gerekse başka ülkelerde faaliyet gösteren örgütlerle paylaşarak tecrübelerin ortaklaşmasını sağlayacaktır.
İHG hazırlayacağı eğitim programlarıyla, insan hakları alanındaki yeni gelişmeleri Türkiye’de ve diğer ülkelerdeki insan hakları savunucularının bilgi ve değerlendirmesine sunacaktır.

Projenin amacı
Anayasa 90.madde, uluslararası sözleşmelerin yasaların üzerinde bir kanun olduğunu hükme bağlar.Türkiye’nin1987 yılında bireysel başvuruyu, 1990 yılında mahkemenin yargı yetkisini tanımasından sonra AİHM kararları, özellikle son yıllarda ülkedeki hukuk sistemini pozitif yönde etkiler olmuştur. AB ile uyum çerçevesinde yapılan Anayasa ve yargılamanın yenilenmesine ilişkin yasalar ise, AİHS’i tartışmasız biçimde ulusal hukukun parçası yapmıştır.

Yasal düzeyde gerçekleşen bu reformların bir an önce uygulamaya geçmesi gerekmektedir. Ancak, gerek sözleşme hükümleri ve AİHM içtihatlarının hukukçular tarafından iyi bilinmemesi, gerekse yargıç ve savcıların direnişleri AİHS normlarının uygulanmasını engellemektedir. Her ne kadar, insan haklarına ilişkin uluslararası sözleşmelerin uygulanması hakim ve savcıların re’sen görevi ise de, Türkiye pratiği bunun mümkün olmadığının örnekleriyle doludur. Bu nedenle uygulamada büyük rol avukatlara düşmekle birlikte, öncelikle avukatların, kendi zihinsel dünyasındaki “ikili ayırımın” yıkılması gerekmektedir. Türkiye yargısı / mahkemeleri ile Strasbourg yargısı / mahkemeleri diye oluşan bu ikili ayrım, önce zihinlerde kalkmalıdır. AİHS ve Strasbourg kararlarının birer ulusal doküman olduğu, yabancı veya başka bir dünyaya ait olmadığı zihinlerde içselleşmelidir.

Bu nedenle, Hollanda Büyük Elçiliğinin desteği ile avukatların rolünü öne çıkaran bu proje hazırlanmıştır. Proje ile; AİHS normları ile AİHM içtihatlarının, ulusal hukukta uygulanması sağlanarak, sorunları Strasbourg mahkemesine gitmeye gerek kalmadan ulusal makamlar önünde çözmek hedeflenmiştir. Tamamlayıcı bir hedef te; Anayasanın 19. maddesinde yer “adil yargılamayı” gerçekten uygulanabilir hale getirmektir. Ayrıca katılımcılar, iç norm haline gelen diğer bazı uluslararası sözleşmeler konusunda bilgilendirilecektir. Bundaki amaç ta; bu sözleşmelerin de, tıpkı AİHS gibi, iç hukukta ileri sürülüp, uygulatılmasıdır.

Proje ile katılımcılara, yeni perspektifler sunulacak, uygulama becerileri artırılacaktır., Kendilerine eğitimcilerin uluslararası hukuk tecrübesi aktarılacak olan katılımcıların, çalışma sonunda “aldıkları bilgileri hem doğrudan kendi davalarında kullanabilecek, hem de diğer avukatların kullanmasına katkı yapacak” noktaya gelmeleri hedeflenmiştir.

Kimler katılımcı olacaktır?
Katılımcı sayısı 100 kişi ile sınırlıdır. 25 er kişilik 4 ayrı grup halinde yapılacak çalışmaya İzmir’deki avukat ve stajyer avukatlar katılabilecektir.
Projenin hedef grubu; fiilen avukatlık yapıp, sıkça müvekkillerini ulusal mahkemelerde temsil eden avukatlar ile az sayıda stajyer avukatlardır.
Katılımcıların edindikleri donanım ve deneyimi mahkemelerde kullanabilecek ve çarpan / yayılmacı etkiye sahip kişiler olmasına özen gösterilecektir.

Katılımcıların eşit cinsiyette olmasına dikkate edilecektir.
Eski ve tecrübeli avukatların katılımına dikkat edilecektir.
Toplam avukat sayısının 2/3 ünün gençlerden oluştuğu dikkate alınacaktır.
Başvuru sayısının yüz kişiyi aşması nedeniyle projeye katılamayanlar, daha sonra yapılacak benzer çalışmalarda öncelikli olacaktır.

Katılımcılardan beklentiler;
Katılımcılar aşağıdaki hususlarda yazılı beyanda bulunacaklardır:

• Programlanan çalışmanın tamamına katılacakları,
• Edinecekleri bilgi ve tecrübeyi adli veidari kurumlar önünde uygulamaya çalışacakları
• Programın bitiminden sonra, belirli periyotlarla, diğer katılımcılarla bir araya gelip bilgi aktarımı ve tecrübe paylaşımında bulunacakları.

Sunum yöntemi ve materyalleri
Eğitim koordinatörü eşliğinde sunumcular ocak ayında bir araya gelecek ve pilot sunum sonunda “ortak sunum standardı” oluşturulacaktır.
Bilgi aktarımının yanı sıra, katılımcıların zihinlerdeki ikili ayrıma son verecek perspektifle hareket edilecektir.
Sunumlar görsel destekli olacak ve yazılı materyal kullanılacaktır.
Sunumlar yazılı hale getirilip katılımcılara dağıtılacaktır.
Katılımcıların aktif katılımı sağlanacaktır.
Sunumlar, salt bilgi aktarımı şeklinde değil, ulusal hukuka adapte edilip pratikte uygulanabilir tarzda olacaktır.
Katılımcıların, kendi mesleki tecrübelerinden aktaracakları deneyimler eğitimcilerin sunumlarına eklenecektir.

Toplantı yer ve zamanı
Çalışmalar; 4 grup halinde ve birbirini izleyen aylarda, 2005 yılının tamamını kapsayacak şekilde dernek binasında yapılacaktır. İlk katılımcı grubun toplantısı 11 Şubat 2005 Cuma günü başlayacaktır. Çalışmalar üç aşamalı olacaktır.

1. aşama;
4 hafta sürecektir. Eğitimci avukatlar tarafından haftada 5 saat olmak üzere toplam 20 saatlik aktarım yapılacaktır.Toplantılar; Cuma günleri 2, Cumartesi günleri 3 saat olarak yapılacaktır.
Seminerlerin konuları ve saatleri şöyledir:

AİHS in kapsamı ve iç hukuktaki yeri iade-i muhakeme nedenleri 1 saat
AİHS 2.madde 1saat
AİHS 3.madde 2 saat
AİHS 5.madde 3 saat
AİHS 6.madde 5 saat
AİHS 8.madde 1 saat
AİHS 9.madde 1 saat
AİHS10.madde 1 saat
AİHS 11.madde 1 saat

Uluslararası Sözleşmeler
ve mekanizmaları 4 saat
BM Medeni ve siyasi haklar sözleşmesi
BM Ekonomik ve sosyal haklar sözleşmesi
Mülteci Hukuku (BM sözleşmesi)
Uluslararası Ceza mahkemesi
Çevre hukuku ile ilgili sözleşmeler
Avrupa Anayasası
Avrupa Adalet Divanı
(European Court of Justice – Luxembourg mahkemesi)
AB hukuku

2. aşama
Birinci aşamayı tamlayan katılımcılardan ikişer kişilik 4 grup oluşturulacaktır. Her grubun bir gözetmen avukatı olacaktır. Her bir grup, AİHM tarafından ağırlıklı olarak Türkiye hakkında verilmiş önemli kararlardan birisini seçecek ve gruptaki diğer katılımcılara bu kararı sunacaktır. Sunum yapacak katılımcılar, Strasbourg mahkemesinin sözleşmeyi nasıl yorumladığını, iç hukuku ve mahkemelerin takdir hakkını nasıl algıladığını, sözleşmeyi hangi gerekçelerle iç hukuka üstün tuttuğunu, delillerini nasıl değerlendirdiğini, ihlallere bakış açısını, özetle dava sistematiğini ve mantığını yakından görüp katılımcılara aktaracaktır. Sunumu hazırlarken her konuda danışacakları gözetmen sunum sırasında gerekli gördüğü anlarda müdahale ederek yanlışları düzeltecek, ya da eksikleri tamamlayacaktır. Sunumcular dışındaki diğer katılımcılar da karar hakkında görüş ve yorumlarını açıklayacaktır.Daha önce pek çok kez denenen bu yöntem, öğrenme ve bilgiyi başkalarına aktarmada diğer yöntemlere oranla çok başarılı sonuçlar vermiştir.

Karar tartışmaları; haftada bir ve cuma günleri olmak üzere 4 kez yapılacak, 2 saat sürecektir.

3. aşamada
Perspektif genişletme toplantıları
İkinci aşama takvimi içinde konferans şeklinde yapılacak bu toplantılarda, kendi alanında tanınmış isimler değişik konularda, ( insan hakları, hukuk, felsefe, politika, basın vb.) başvuruculara yeni ufuklar ve açılımlar sunacak, başka dünya ve algılamaların varlığını gösterecek bilgi ve tecrübe aktarımında bulunacaktır. 4 haftalık süreçte Cumartesi günleri olmak üzere iki kez yapılacaktır.

8 haftalık çalışmayı başarı ile tamamlayan katılımcılara sertifika verilecektir.

I.GRUP SEMİNER TARİHLERİ

1.HAFTA
11 Şubat 2005 Cuma 17oo- 193o
1.Sunum AİHS’in iç hukuktaki yeri
2.Sunum 2.madde
12 Şubat 2005 Cumartesi 13oo-163o
1.Sunum 5.madde
2.Sunum 5.madde
3.Sunum 5.madde

2.HAFTA
18 Şubat 2005 Cuma 17oo-193o
1.Sunum 6.madde.
2.Sunum 6.madde
19 Şubat 2005 Cumartesi 13oo-163o
1.Sunum 6.madde
2.Sunum 6.madde
3.Sunum 6.madde

3.HAFTA
25 Şubat 2005 Cuma 17oo-193o
1.Sunum 3.madde
2.Sunum 3.madde
26 Şubat 2005 Cumartesi 13oo-163o
1.Sunum 8.madde
2.Sunum 9.madde
3.Sunum 10.madde

4.HAFTA
4 Mart 2005 Cuma 17oo-193o
1.Sunum 11.madde
2.Sunum Mülteci hukuku
5 Mart 2005 Cumartesi 13oo-163o
1.Sunum Çevre Hukuku
2.Sunum Ekonomik ve sosyal haklar
3.Sunum Avrupa Birliği Hukuku

Karar tartışmaları: 11 Mart – 18 Mart – 25 Mart – 1 Nisan (Cuma günleri)
Konferanslar : 12 Mart – 26 Mart (cumartesi günleri)