İnsan Hakları İçin Ceza Yasası Reformu / Madde Analizi Grup 3

Maddeile yargı görevi yapanların hukuka aykırı yollarla etkilemeye yönelikeylemler suç olarak tanımlanmıştır. Yargı görevi yapanların baskıaltına alınması adil yargılanma hakkının ihlalini oluşturacaktır. Bunedenle madde ile yapılan düzenleme genel olarak yerinde birdüzenlemedir.
Her ne surette olursa olsun ifadesi cezalandırmaalanını genişletmekte, yargıya olağanüstü bir dokunulmazlık sağlamayıamaçlamaktadır. Bu ifade yargı faaliyetleriyle ilgili her türaçıklamanın cezalandırılmasına imkan verecek niteliktedir.
“Her ne suretle olursa olsun adı geçenleri hukuka aykırı olaraketkilemeye teşebbüs eden” ifadesi çıkarılmalıdır. Zira bu ibare,yargıya temas eden çok geniş bir alanı mayınlı tarlaya dönüştürmekte,dava hakkında görüş belirtmek, haber yapmak dahi madde kapsamına dahiledilebilir hale gelmektedir.
Oysa, yargının eleştirilemez bir konumda olduğu ve asla hatayapmayacağı düşünülemeyeceği gibi yargı kararları eleştirilemez vemutlak da değildir. Kuvvetler ayrılığı ilkesi, esas itibarıyla, yasamave yürütmenin yargı üzerinde baskı uygulamasını engellemeye ve bağımsızyargıyı oluşturmaya yöneliktir. Başka bir deyişle, bu kuvvetlerdışında, kamuoyunun demokratik eleştiri hakkını kullanmasına engelolacak dokunulmaz bir alan yaratmaya yönelik bir ilke değildir. Öteyandan, yargı mensuplarının meslek etiği gereği bu tür etkilere kapalıkalma yeteneğine haiz olması zorunluluğu bulunmaktadır.
De Hans ve Gijsels – Belçika kararında AİHM, ”Özellikle etkin vebağımsız bir yargı düzeninin yeni yerleşmekte olduğu ülkelerde mahkemeler kamusal tartışmanın dışında tutulmamalıdır.” derken bukararın gerekçesinde de “Mahkemeler boşlukta çalışmazlar.Yargıkararları üzerinde, ne kamusal tartışma ne de ortaya çıkan sonucuneleştirilmesi yasaklanabilir” görüşü dile getirilmiştir.
Bu nedenle özellikle basına yönelik tehdidin ortadan kaldırılmasıamacıyla “her ne suretle olursa olsun” ibaresinin madde metnindençıkarılması gereklidir.
Ayrıca, 288. maddede geçen ‘bilirkişi ve tanıklar’ madde kapsamınaalınarak bu kişilere yönelik hukuka aykırı müdahaleye karşı da korunmasağlanmalıdır.
Bu durumda maddenin aşağıdaki şekilde değiştirilmesi önerilmektedir:
Yargı görevi yapanı etkileme
Madde277- (1) Bir davanın taraflarından birinin veya bir kaçının veyasanıkların veya davaya katılanların, mağdurların leh veya aleyhinde,yargı görevi yapanlar ile tanıklara ve bilirkişilik görevi yapanlara,emir veren veya baskı yapan veya nüfuz icra eden, adı geçenleri hukukaaykırı olarak etkilemeye teşebbüs eden kimseye iki yıldan dört yılakadar hapis cezası verilir. Teşebbüs iltimas derecesini geçmediğitakdirde verilecek ceza altı aydan iki yıla kadardır.

Esasen, 285. maddenin 1. ve 4. fıkrasında bu konuda bir düzenlemeolduğundan, konunun bu maddede ayrıca düzenlenmesine gerekbulunmamaktadır.
Bir yargılamada bu tür bir gizliliğe ihtiyaç duyulması da anlaşılmazbir durumdur. Masumiyet karinesine aykırılık oluşturmadığı sürecesınırlama getirilmesinin anlamı yoktur. Basın özgürlüğüne veyargılamanın aleniyeti ilkelerine aykırı bir düzenleme söz konusudur.
Basın özgürlüğünün temel sonuçlarından biri de “haber kaynağınıaçıklamama hakkı” dır. Oysa maddenin düzenlenme şeklinden haberyapandan çok kayda alan ve nakledenlerin cezalandırılmasınınamaçlandığı görülmektedir. Bu düzenleme nedeniyle bir an için maddemetninde bu tür kayıtları yayınlayanlar açısından suç oluşmayacağıileri sürülebilir. Ancak bu durum bir başka tehlikeyi bünyesindebarındırmaktadır. Maddede yasaklanan bir kaydı yayınlayan kişiler cezatehdidi altında kalmak veya haber kaynaklarını açıklamak gibi birikilemle karşı karşıya kalacaklardır. Bu türden bir risk vecezalandırma tehdidi altında basının gerektiğince özgür olacağındanbahsetmek mümkün değildir.
Bu madde açısından da korunması gereken tek değer “masumiyet karinesi”dir. Bu hak da 285/4. madde ile koruma altına alınmıştır. Kamuoyununbilgilendirilmesi gereği de düşünüldüğünde bu maddenin yasa metnindentümüyle çıkarılması gerektiği düşünülmektedir.

İKİNCİ GÖRÜŞ
Genel olarak birinci görüşün gerekçeleri akla yatkın görünmekte ise de;henüz hakkında kesin bir hüküm verilmemiş kişilerin görüntülerinin veseslerinin yayınlanması suretiyle haber yapılması ve bu kişilerinmahkum olmuş ya da ceza almış gibi gösterilmeleri sıkça yaşanan birdurumdur. Aynı şekilde, daha sonra aynı kişilerin beraatleri ile ilgilineredeyse hiçbir haberin yayınlanmadığı ve kamuoyunun hafızasında o ilkhaberin kaldığı da görülmektedir. Ülkemiz pratiği ve masumiyetkarinesinin önemi de gözetildiğinde, bu maddenin korunması gerektiğidüşünülmektedir.

BİRİNCİ GÖRÜŞ
Madde ile özellikle basına yönelik bir yasaklamanın amaçlandığıtartışmasızdır. Oysa AİHM’nin bir çok kararında belirtildiği üzere“Kamunun bekçileri olarak oynadıkları rolden dolayı, medyaya özellikleözel koruma getirilmelidir.” (Castells – İspanya davası)
Çünkü “İfade özgürlüğü demokratik bir toplumun hayati temellerindenbiri olup, ifade özgürlüğü olmadan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesiylekorunan bir çok haktan yararlanmak mümkün olmayabilir.” (Jersild – Danimarka davası) Yine, “İfade özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar çok yakın incelemeyetabi tutulmalıdır ve ikna edici temellere oturtulmalıdır.” (Sunday Times – İngiltere davası)
Madde başlığı “adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs” olarakdüzenlenmiştir. Adil yargılanma çok kısa olarak, kişinin bağımsız vetarafsız bir mahkeme önünde savunma haklarını kullanmak suretiyleyargılanmasını ifade eder.
O halde mahkemelerin bağımsızlığının korunması temel çıkış noktasınıoluşturmalıdır. Unutmamak gerekir ki, mahkemeler üzerinde bağımlılıketkisi yaratan temel ilişki üstlük altlık/ emir-komuta –hükümranlık-ilişkisidir. Bu yetkinin/gücün kullanılması ise bireylerin değilkurumların/devlet organlarının yetkisindedir. O halde adilyargılanmanın temini açısından en başta siyasi iktidarların yargılamasürecine müdahalelerinin engellenmesi asıldır.
Devletin organlarında bir görevi ve yetkisi olmayan kişilerin yargıyıetki altında bırakıp bırakamayacaklarına ilişkin değerlendirmeyi,demokratik bir toplumda yaptığımızı gözden uzak tutmamız mümkündeğildir. O halde tüm kısıtlamaların çerçevesinin “demokratik toplumungerektirmesi” ölçütü çerçevesinde değerlendirmesi zorunludur. Zira,sonuç olarak birilerinin haklarının sınırlandırılması sözkonusuolduğundan, konunun, bir demokraside hakların sınırlandırılmasınailişkin temel ölçütler ışığında değerlendirileceği açıktır.
Bu nedenle söz konusu olan ister bir dava isterse de bir soruşturmaolsun bireylerin düşüncelerini özgürce ifade etme hakkının engellenmesikabul edilemez. Bu düşünce açıklamaları, bir eylemin suç olmasınıngerekip gerekmediğinden, yargı yetkisini kullananların bu yetkilerininasıl kullandıklarına kadar tüm davranışları kapsayabilir.
Usul yasamızda da açıkça ifade edildiği üzere yargıçlar “vicdanları ilekarar verirler”. Yargıçların vicdanının toplumdan tümüyle uzak olduğudüşünülemez ve yargı görevi yapanların aynı zamanda, bir anlamdatoplumun vicdanı olduğu da söylenebilir. Bu nedenledir ki; kişininkendi vicdanını seslendirmesi, ceza yaptırımının konusu olamaz.
Madde metninde yer alan “etkilemek amacıyla” ibaresi her türlü düşünceaçıklamalarının da bu kapsamda değerlendirilmesinin yolunuaçabilecektir. Üstelik ülkemizde yargı, siyasi iktidarların etkisinekarşı bu denli açık ve korunmasız iken siyasi iktidarların etkilemesiile ifade özgürlüğüne aykırı her türlü olumsuz dava ve kararınçıkabileceği hatırdan çıkarılmamalıdır.
Kapsamı belirsiz, muğlak “etkilemek amacıyla” ibaresi,“öngörülebilirlik” ilkesine aykırı olduğu gibi, suçundeğerlendirilmesini tümüyle uygulayıcının yorumuna bağlı halegetirmektedir. Böylesi muğlak ibareler, güçlüler için uygulanmayan butür yasa maddelerinin, sosyal olarak zayıf veya muhalif kesimlerisindirmeye yönelik keyfi kullanımların aracı olabilir. Madde, yargılamasüreciyle ilgili her tür düşünce açıklamasının, keyfi bir biçimdecezalandırılmasına olanak sağlamaktadır.
Davalar ile ilgili ifade açıklamaları, esasen, yargılamanın aleniliğinekatkıdır. Bu ifade açıklamaları ile toplumun yargılama sürecindeyaşananlarla ilgili bilgilenmesi ve böylelikle, maddede belirtilenkişilerin görevlerini daha özenle yapmalarını sağlanabilecek;keyfilikten, öznellikten uzak, objektif ve herkesi ikna edecekkararların oluşmasına zemin hazırlanmış olacaktır. Nitekim, mahkemekararlarının “tarafları ve herkesi tatmin edecek açıklıkta gerekçeleresahip olması gerektiği” Yargıtay’ımızın çok uzun yıllardan bu yanaoluşturduğu içtihatlar arasındadır.
Bir hukuk kuralı oluşturulurken ve özellikle de uygulanırken bununtoplum vicdanında da kabul görebilir olması şarttır. Bir hukukkuralının insan hakları bakımından hukukî ve meşru olması ancak böylebir durumda mümkündür. Öte yandan, insan haklarına aykırı kurallarakarşı, kişilerin sivil itaatsizlik veya direnme haklarını kullanarakkarşı koymaları da en temel haklarındandır.
Bu madde yürürlükte kaldığı sürece kişilerin insan haklarına aykırıkural ve uygulamalara karşı direnme hakları da fiilen ortadankaldırılmış olacaktır. Nitekim ülkemizin son dönem pratiği bu durumubir kez daha açıkça gözler önüne sermektedir. Bir rektörüntutuklanmasının yanlışlığını gözler önüne serenler, yetkili olmadığıbir konuda bir konferans için yürütmenin durdurulması kararınıverenleri eleştirenler, ifade özgürlüğüne aykırı buldukları bir mahkemekararını eleştirenler ve daha niceleri şu an bu madde ile yargılanmatehdidi altındadırlar. Ancak; tutuklanan rektör salıverilmiş,eleştirilen yürütmeyi durdurma kararı bir başka mahkeme tarafındankaldırılmış ve konferans gerçekleştirilmiştir. Bu kararlar, rahatlıkla, yazılanların ve söylenenlerin doğruluğunun bir göstergesiolarak da algılanabilir. O halde doğruluğu süreç içerisinde ortayaçıkan bu düşüncelerin açıklanmasının suç olarak kabulü, bir bakıma,doğruları söyleyenlerin cezalandırılması gerektiği anlamına gelecektir.
Bir diğer nokta ise demokrasilerin olmazsa olmazı olan azınlığınçoğunluğa dönüşebilme hakkının tanınmasıdır. Bu hak ülkelerin cezapolitikaları açısından da geçerlidir ve bir ceza politikasınınyanlışlığını tespit etmenin en doğru yolu davaların incelenmesindengeçmektedir.
Bu yolda kabul edilebilecek tek sınırlama “masumiyet karinesi”ninihlalini oluşturacak uygulamalardır ki bu durum da 285/4. madde ileyaptırıma bağlanmıştır. Yasanın 277. maddesinde yargıya baskı yapmakyaptırıma tabi tutulmuştur ve 277.madde sosyal ihtiyacı büyük ölçüdekarşılamaktadır. Bu düzenleme, gerçek bir sosyal ihtiyaca dayanmadığıve sadece ifade özgürlüğünü engellemeye yönelik olduğu izleniminiuyandırmaktadır.
Bu nedenle; madde tümüyle yasadan çıkarılarak, madde metninde yer alan“bilirkişi ve tanıklar” 277. madde kapsamına alınmalı ve bu kişilerinhukuka aykırı yolla etkilenmelerinin önlenmesi sağlanmalıdır.