İnsan Hakları İçin Ceza Yasası Reformu / Madde Analizi Grup 5
BİRİNCİ GRUP MADDELER – 5D
Madde 304
Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar
Devlete karşı savaşa tahrik
Madde 304 – (1) Türkiye Cumhuriyeti Devletine karşı savaş açması veyahasmane hareketlerde bulunması için yabancı devlet yetkililerini tahrikeden veya bu amaca yönelik olarak yabancı devlet yetkilileri ileişbirliği yapan kişi, on yıldan yirmi yıla kadar hapis cezası ilecezalandırılır. (*)
(*) Madde 304 ün 1. fıkrasının “Tahrik fiilinin basın ve yayın yolu ileişlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.”şeklinde yer alan 2. cümlesi, 8.7.2005 tarih ve 25869 sayılı R.G.’deyayımlanan, 29.6.2005 tarih ve 5377 sayılı Kanunun 37. maddesi hükmügereğince madde metninden çıkarılmıştır.
(2) Bu madde uygulamasında, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin güvenliğinekarşı suç işlemek üzere oluşturulmuş örgütlerin doğrudan veya dolaylıolarak desteklenmesi, hasmane hareket olarak kabul edilir.
(3) Bu maddede tanımlanan suçun işlenmesi dolayısıyla tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
BİRİNCİ GÖRÜŞ
Maddede geçen “hasmane hareketler” kavramı ile tam olarak neyinkastetildiği belirsiz olup suçun tanımını muğlak hale getirmektedir.Aynı şekilde hasmane hareketlerde bulunması için yabancı devletyetkililerini tahrik etmekten neyin anlaşılması gerektiği de netdeğildir. Maddenin kapsamı aşırı ölçüde geniş tutulmuştur. Tek başına“tahrik etme” ölçütü dahi, yasa maddesinin ifade özgürlüğü aleyhindeişletilmesi sonucunu doğurmaya elverişlidir. Bu nedenle, 1. fıkradan“…veya hasmane hareketlerde bulunması için yabancı devlet yetkililerinitahrik eden…” ifadesinin çıkarılması yerinde olacaktır.
Maddenin 2. fıkrasında yapılan düzenleme ise, fazladan yapılmış vesuçun kapsamını daha da genişletme amacına yönelmiş görünmektedir. Birörgütün ve üyelerinin o örgütün amaçlarından bağımsız olarakdeğerlendirilmesi mümkün değildir. Bu durumda, örgütün devletingüvenliğine karşı suç işleme amacını taşıması halinde örgüt üyeleribununla ilgili maddeler uyarınca cezalandırılabilecektir.
Bu fıkradaki “ dolaylı olarak desteklenmesi” ifadesi cezalandırmaalanını yoruma dayalı hale getirmekte ve buna bağlı olarak ölçüsüzbiçimde genişletmektedir. Örgüt lehinde olduğu şeklindeyorumlanabilecek her türlü düşünce açıklamalarının bu fıkra gereğinceağır şekilde cezalandırılması olanağı bulunmaktadır. Kaldı ki, birincifıkradan “…veya hasmane hareketlerde bulunması için yabancı devletyetkililerini tahrik eden…” ifadesinin çıkarılması durumunda 2. fıkrada dayanağını ve geçerliğini yitirecektir. Bu nedenlerle, 2. fıkramadde metninden tümüyle çıkarılmalıdır.
Yine, 3. fıkradaki düzenlemenin de daha çok 2. fıkra ile bağlantılıolduğu izlenimi edinilmekle birlikte, 2. fıkranın madde metnindençıkarılması durumunda tüzel kişilere ilişkin bu düzenlemeninkorunmasında bir sakınca bulunmamaktadır.
Bu durumda maddenin aşağıdaki şekilde değiştirilmesi önerilmektedir:
Madde 304
(1)Türkiye Cumhuriyeti Devletine karşı savaş açması amacına yönelik olarakyabancı devlet yetkilileri ile işbirliği yapan kişi, on yıldan yirmiyıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu maddede tanımlanan suçun işlenmesi dolayısıyla tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
Madde 305
Temel Milli Yararlara Karşı Faaliyette Bulunmak İçin Yarar Sağlama (*)
Madde 305 – (Değişik 1. fıkra: 5377 – 29.6.2005 / m.38) (1) Temel milliyararlara karşı fiillerde bulunmak maksadıyla veya bu nedenle, yabancıkişi veya kuruluşlardan doğrudan doğruya veya dolaylı olarak kendisiveya başkası için maddi yarar sağlayan vatandaşa ya da Türkiye’debulunan yabancıya, üç yıldan on yıla kadar hapis ve onbin güne kadaradli para cezası verilir. Yarar sağlayan veya vaat eden kişi hakkındada aynı cezaya hükmolunur.
(Değişik 2. fıkra: 5377 – 29.6.2005 / m.38) (2) Fiilin savaş sırasındaişlenmiş olması halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) Suç savaş hali dışında işlendiği takdirde, bu nedenle kovuşturma yapılması Adalet Bakanının iznine bağlıdır.
(4) Temel milli yararlar deyiminden; bağımsızlık, toprak bütünlüğü,milli güvenlik ve Cumhuriyetin Anayasada belirtilen temel niteliklerianlaşılır.
(*) Madde 305 in “Temel Milli Yararlara Karşı Hareket” şeklinde yeralan başlığı, 8.7.2005 tarih ve 25869 sayılı R.G.’de yayımlanan,29.6.2005 tarih ve 5377 sayılı Kanunun 38. maddesi hükmü gereğincedeğiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
BİRİNCİ GÖRÜŞ
“Temel milli yarar” kavramı, fevkalade geniş ve belirsiz bir deyimdir.Temel hak ve özgürlükleri ihlal edecek şekilde yorumlanmaya elverişliözellikleri içinde barındırmaktadır. Bu denli yüksek ceza tayin edilenböylesi bir suçtaki temel tanımın bu ölçüde muğlak olması kaygı vericibir durumdur.
Her ne kadar maddenin 4.fıkrasında temel milli yararlar deyimindennelerin anlaşılacağı sayılmaya çalışılmıştır. Bu kavramın ne anlamageldiği tek tek belirtilse ve daha çok sözcükle ifade edilmeyeçalışılsa dahi tatmin edici bir sonuç alınamayacağı ortadadır. Ziratemel milli yararlar kavramını tanımlamaya yönelik olarak kullanılanalt kavramların kendisi de açıklamaya çalıştığı kavram gibiaçıklanmaya ve tanımlanmaya muhtaçtır. Bu nedenle, ayrıca 4. fıkranındüzenlenmesine karşın temel milli yarara ilişkin net bir tanımyapılmış, muğlaklık giderilebilmiş değildir.
Kaldı ki, maddenin 3. fıkrası ile suçun kovuşturulmasının, siyasiiradenin inisiyatifine bırakılması dahi bu suçun gerçekte bir tehlikeoluşturamayacağını göstermektedir. Zira, siyasi otoritenin tercihinebağlı olarak, aynı suçu işleyen bazı kişilerin cezadan bağışıktutulması bazılarının ise on yıla kadar hapis ile cezalandırılmasınaolanak tanımaktadır. Anılan fıkra bu yönüyle, objektif unsurlardanyoksun bu yasa maddesinin siyasal koşullar gibi değişken kriterleredayalı olarak gerektiğinde ifade özgürlüğünü engellemeye yönelikolarak kullanılabileceğine de işaret etmektedir.
Bu madde işletilerek neredeyse tüm muhalif içerikli açıklamalarcezalandırılabileceği gibi, sivil toplum kuruluşlarının yabancıkuruluşlardan sağladığı maddi destekle yürüttüğü çalışmaların dahi bukapsamda değerlendirilmesi mümkün olabilecektir.
Açıklanan nedenlerle 305. madde, yasa metininden tümüyle çıkarılmalıdır.
Madde 306
Yabancı devlet aleyhine asker toplama
Madde 306 – (1) Türkiye Devletini savaş tehlikesi ile karşı karşıyabırakacak şekilde, yetkisiz olarak, yabancı bir devlete karşı askertoplayan veya diğer hasmane hareketlerde bulunan kimseye beş yıldanoniki yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Fiil sonucu savaş meydana gelirse faile müebbet hapis cezası verilir.
(3) Fiil, sadece yabancı devletle siyasal ilişkileri bozacak veyaTürkiye Devleti veya Türk vatandaşlarını misilleme tehlikesi ile karşıkarşıya bırakacak nitelikte ise faile iki yıldan sekiz yıla kadar hapiscezası verilir.
(4) Siyasal ilişki kesilir veya misilleme meydana gelirse üç yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(5) Bu maddede yer alan suçun kovuşturulması Adalet Bakanının iznine bağlıdır.
(6) Bu madde hükümleri, fiili savaş halinde ülke topraklarının tamamınıveya bir kısmını işgal eden yabancı devlet kuvvetlerine karşı meşrumüdafaa amaçlı direniş hareketleri hakkında uygulanmaz.
Maddenin 1. fıkrasındaki “diğer hasmane hareketlerde bulunan” deyimiile çok geniş bir sınır çizilmiştir. Geniş bir yoruma elverişli buibare nedeniyle uygulayıcının yaklaşımına bağlı olarak bu konularailişkin düşünce açıklamalarının dahi madde kapsamında değerlendirilmesimümkündür.
Açıklanan nedenle, ifade özgürlüğü açısından ciddi risk içeren “… veyadiğer hasmane hareketlerde bulunan…” ifadesinin kanun metnindençıkarılması gerekmektedir.
Bu durumda madenin 1. fıkrasının aşağıdaki biçimde değiştirilmesi önerilmektedir:
TürkiyeDevletini savaş tehlikesi ile karşı karşıya bırakacak şekilde, yetkisizolarak, yabancı bir devlete karşı asker toplayan kimseye beş yıldanoniki yıla kadar hapis cezası verilir.
Madde 313
Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan
Madde 313 – (1) Halkı, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silahlı birisyana tahrik eden kimseye onbeş yıldan yirmi yıla kadar hapis cezasıverilir. İsyan gerçekleştiğinde, tahrik eden kişi hakkında yirmi yıldanyirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silahlı isyanı idare edenkişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. İsyanakatılan diğer kişilere altı yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir.
(3) Bir ve ikinci fıkrada tanımlanan suçların, Devletin savaş halindeolmasının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesihalinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.
(4) Bir ve ikinci fıkrada tanımlanan suçların işlenmesi sırasında başkasuçların işlenmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı ilgili hükümleregöre cezaya hükmolunur.
BİRİNCİ GÖRÜŞ
Maddenin 1. fıkrasının 1. cümlesinde isyana tahrik eden kimselerincezalandırılması öngörülmüştür. Burada geçen “tahrik” deyimi geniş biryoruma ve böylece düşünce açıklamalarının cezalandırılmasınaelverişlidir. Ülkemizdeki yerleşik uygulamalarla birliktedeğerlendirildiğinde, bu geniş yorum olanağının ifade özgürlüğününkorunması açısından risk oluşturmakta olduğu görülmektedir. Zira birtehlike suçu öngörüldüğünde buna ilişkin düzenlemelerin aynı tehlikeyeiher zaman içermesi kaçınılmaz olmaktadır.
Maddenin 1. fıkrasından “tahrik eden” ifadesinin çıkarılması ve bunuyerine “azmettiren” sözcüğünün eklenmesiyle madde yeniden düzenlenmeli;sadece silahlı isyanın gerçekleşmesi hali için ceza öngörülerek suçtehlike suçu olmaktan çıkarılmalıdır.
Kaldı ki, fıkranın tamamen kaldırılması halinde dahi, isyan suçucezasız kalmış olmayacaktır. Zira bu durumda, ceza yasasının genelhükümleri uyarınca, silahlı isyanın gerçekleşmesi halinde, azmettirensıfatıyla cezalandırma mümkün olacaktır.
Esasen yasanın 312.maddesi ile hükümete karşı gerekli ve yeterli korumasağlanmıştır. Bu anlamda 2. fıkradaki düzenleme, benzer fiillerleilgili her alanı kuşatan yasak bir alan oluşturma çabası neticesibenzer birçok yasak maddesinin konulduğunu göstermektedir.
Bu durumda maddenin aşağıdaki şekilde değiştirilmesi önerilmektedir:
Madde 313
Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan
Madde313 – (1) Halkı, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silahlı birisyana azmettiren kimse hakkında, isyan gerçekleştiğinde, yirmi yıldanyirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2)Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silahlı isyanı idare eden kişi,ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. İsyana katılandiğer kişilere altı yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir.
(3)Bir ve ikinci fıkrada tanımlanan suçların, Devletin savaş halindeolmasının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesihalinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.
(4)Bir ve ikinci fıkrada tanımlanan suçların işlenmesi sırasında başkasuçların işlenmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı ilgili hükümleregöre cezaya hükmolunur.