22 Özbek Mülteci Van Emniyeti Tarafından Hukuka Aykırı Bir Şekilde İran’a Sınırdışı Edildi

Basın Açıklaması Tarihi: 16/10/2008
İNSAN HAKLARI GÜNDEMİ DERNEĞİ


ORTAK BASIN AÇIKLAMASI

Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi (UAÖ)
Helsinki Yurttaşlar Derneği (HYD)
İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği (MazlumDer)
İnsan Hakları Derneği (İHD)
Mültecilerle Dayanışma Derneği (Mülteci-Der)
İnsani Yardım Vakfı (İHH)
İnsan Hakları Gündemi Derneği (İHGD)

Van ilinde son aylarda sayıları kaygı verici derecede artan hukuksuz sınırdışı olaylarına bir yenisi daha eklendi. Bu olayın dehşet verici bir tarafı da, 22 kişilikÖzbek mülteci grubunun bir ay arayla ikinci defa sınırdışı edilmiş olması.

İlk sınırdışı olayı:
12 Eylül 2008 günü, aralarında kadınlar ve çocuklar bulunan 25 Özbek mülteci kendilerine kırtasiye ve gıda yardımı yapılacağı vaadiyle getirildikleri Van Emniyet Müdürlüğü Yabancılar Şubesi yetkilileri tarafından hukuka aykırı olarak İran’a sınırdışı edilmişti. Bu aşamada Uluslararası Af Örgütü tarafından İran ve Türkiye’ye yönelik acil eylemler yayınlanmıştı.

Olayın ardından, 19 Eylül 2008 tarihinde, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi, Helsinki Yurttaşlar Derneği, İnsan Hakları Derneği, Mazlumder, Mültecilerle Dayanışma Derneği ve İnsan Hakları Gündemi Derneği bir basın açıklamasıyla olayla ilişkin kaygılarını kamuoyuyla paylaşmıştı.

Olaya konu olan 25 Özbek vatandaşından 22’si Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından “mülteci” olarak tanınmış durumda, diğer ikisinin ise başvuruları değerlendirme aşamasında. Bahsi geçen mültecilerin daha sonra verdikleri ifadelere göre mülteciler, silah zoruyla İran’la Türkiye’yi ayıran dağlık bölgeye bırakıldılar. Bu bölgede kimliği bilinmeyen kişilerce rehin alınarak alıkonuldular. Mülteciler 7 günlük esaretten sonra istenen fidye parasını ödeyerek serbest kalabildiler. Bundan sonra mülteciler 3 günlük zorlu bir yolculuktan geçirip 22 Eylül’de kaçak yollardan Türkiye’ye dönmeyi başarmıştı. Özbek mülteciler Van’a döndükten sonra, Van Barosu, İnsan Hakları Derneği ve Mazlumder avukatlarına verdikleri ifadelerde, sınırdışı edilmek üzere götürülürken dövüldüklerini, üzerlerindeki para ve değerli eşyaların alındığını belirtmişti. Üç kuruluş 29 Eylül’de mültecilerin anlatılarını belgeleyen bir rapor yayımlamıştı.

İkinci sınırdışı olayı:

11 Ekim 2008 Cumartesi akşamı aynı Özbek mülteci grubunun Van polisi tarafından bir kere daha zor kullanılarak evlerinden toplandıkları ve bilinmeyen bir yere götürüldükleri anlaşılmaktadır. İnsan hakları örgütlerinin cumartesi gecesi ve pazar günü boyunca yetkililerle yaptıkları temaslara ve sürdürülen yoğun gayretlere karşın, mültecilerin serbest bırakılmasını sağlamak mümkün olmamıştır. 13 Ekim Pazartesi günü BMMYK Türkiye Ofisi tarafından yapılan yazılı bilgilendirme ile bu kişilerin bir kez daha İran’a sınırdışı edildikleri öğrenilmiştir.

Geri göndermeme (non-refoulement) ilkesi uluslararası mülteci hukukunun temel bir öğesidir. Geleneksel hukuk ile Türkiye’nin taraf olduğu 1951 Cenevre Sözleşmesi, AİHS ve İşkenceye Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ile Türkiye bu ilkeye mutlak saygı göstermek hukuki sorumluluğu altında bulunmaktadır. Oysa Türkiye’nin son zamanlardaki bazı olaylarda bu ilkeyi ihlal ettiği kurumlarımızca gözlenmektedir. Bu kapsamda 23 Nisan 2008 tarihinde Habur sınırında yaşanan hukuka aykırı sınırdışı işleminden sonra vuku bulan ölüm olaylarına ilişkin yapmış olduğumuz basın açıklamasından sonra başlatılan soruşturma henüz sonuçlandırılmamıştır. Mülteci hakları ve insan haklarının açık ve kaba bir ihlali anlamındaki bu işlemlerin sorumluları hakkında etkin, hızlı, adil ve şeffaf bir soruşturmanın yürütülmesi, sonuçlarının kamuoyu ile paylaşılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra bundan sonra benzeri ihlallerin yaşanmaması için gerekli önlemlerin Hükümet tarafından alınması gerekmektedir.

Detaylı bilgi için:
Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi – Volkan Görendağ 0533 270 02 64
Helsinki Yurttaşlar Derneği – Oktay Durukan 0 212 292 68 42
Mazlum Der – Av. Halim Yılmaz 0 212 621 15 11
İnsan Hakları Derneği – Av. Cüneyt Caniş 0432 215 20 80
Mülteci Der – Av. Taner Kılıç 0 532 681 68 18
İnsani Yardım Vakfı – Gülden Sönmez 0212 631 21 21
İnsan Hakları Gündemi Derneği – Av. Orçun Ulusoy 0 232 489 55 28