Basın Açıklaması Tarihi: 26/07/2007
İNSAN HAKLARI GÜNDEMİ DERNEĞİ
PUBLIC AI Index: EUR 44/015/2007
19 Haziran 2007
UA 186/07 Olası düşünce mahkumu
TÜRKİYE Osman Murat Ülke (e), 36, vicdani retçi
Askere gitmeyi reddettiği için yaklaşık 2 yıl hapis yatan vicdani retçi Osman Murat Ülke, şimdi de 17.5 aylık hapis cezası karşısında kendisini savunmak üzere askeri savcılığa çağrılıyor. Eğer yeniden yakalanır ve cezaevine konulursa Uluslararası Af Örgütü tarafından düşünce mahkûmu olarak değerlendirilecektir.
1997 Ocak’ta 6 aylık hapis cezasına çarptırıldığında, Osman Murat Ülke Türkiye’nin tutuklanan ilk vicdani retçisiydi. Mart 1997 ve Kasım 1998 arasında askeri üniformayı giymeyi reddettiği için 8 kez ‘sürekli itaatsizlik’ ve 2 kez de alaya yeniden katılmadığı için firarla suçlandı. Türkiye’de hepsi de adli kovuşturma riski altında olan 60 civarında vicdani retçi bulunmaktadır.
Osman Murat Ülke askerlik hizmetini yapmayı reddetmesi nedeniyle eski hükümlerinden kaynaklanan 17.5 aylık hapis cezasıyla karşı karşıyadır. 14 Haziran’ da, kendisini savunması için Osman Murat Ülke’nin 10 gün içinde Eskişehir askeri savcılığına gitmesi emri çıkarılmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Osman Murat Ülke’nin sürekli itaatsizlik ve firar suçundan tekrar tekrar kovuşturulmasını ve hüküm giymesini Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesinin (insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele yasağı) ihlali olduğuna oybirliğiyle karar verdi.
Mahkeme aynı zamanda “başvurucunun hemen hemen “sivil ölüm” olarak tabir edilebilecek gizli bir yaşamı sürmeye zorlanması ve başvurucunun bunu kabul etmek zorunda kalmış olması demokratik bir toplumdaki cezalandırma rejimine aykırıdır” demiştir.
Osman Murat Ülke aynı suçtan defalarca suçlandı ve yargılandı. BM Keyfi Gözaltılara dair Çalışma Grubu Osman Murat Ülke davasına dair kararında (36/1999), “askerlik hizmetini yapmayı tekrar tekrar reddetmesinin aynı sonuçları gerektiren tek ve aynı eylem olduğunu, bu sebeple suçun da aynı ve yeni olmadığını belirtmiştir.”
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Şubat 2007’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Ocak 2006’daki kararını dört kez görüştü: “AvrupaKonseyi Bakanlar Komitesi Türk yetkililerinin Mahkeme (AİHM) tarafından bulgulanan ihlali durdurmak için hala daha herhangi bir önlem almaması nedeniyle gerçekten üzüntü içindedir, başvurucu almış olduğu cezaların infaz edilmesi durumunda hala tutuklanma tehlikesiyle karşı karşıyadır. “Osman Murat Ülke’nin avukatlarına göre, Eskişehir askeri savcısının son emri çıkarması, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin de talep ettiği gibi, yetkililerin AİHM kararını yayınlayıp Genel Kurmay Başkanlığını da içerecek şekilde, ilgili yerlere dağıtmasındaki başarısızlığının bir sonucudur.
ARKA PLAN BİLGİ
Türkiye’de 15 aylık askerlik hizmeti 19-40 yaş arası erkekler için zorunludur. Vicdani ret hakkı yasal olarak tanınmamaktadır ve vicdani retçiler için alternatif bir sivil hizmet alanı yoktur. Vicdani ret uluslararası insan hakları standartlarında tanınıyor. Bakanlar Komitesi Avrupa Konseyi’ne yönelik tavsiye kararında: “Zorunlu askerlikle yükümlü olan ve ordunun hizmetinde bulunmayı vicdani sebeplerle reddeden her kimse, bu tür hizmetleri yapma zorunluluğundan özgür bırakılma hakkına sahip olmalıdır… Bu kişiler alternatif hizmetlerle yükümlü olabileceğini.” belirtmiştir. (Bakanlar Komitesi’nin Avrupa Konseyi üye ülkelere zorunlu askerlik hizmetine vicdani ret hakkında tavsiye kararı R(87) 8 /9Nisan 1987)
Son yıllarda Türkiye’de askerlik hizmetini yapmayı reddettiğini açıklayan az sayıda vicdani retçi bulunmaktadır. Vicdani retçiler çoğu kez 3 yıla kadar varan hapis cezalarıyla sonuçlanabilecek kovuşturmalarla karşılaşıyorlar. Serbest olduğu sırada, Osman Murat Ülke’nin de başına geldiği gibi, sık sık askerlik çağrı mektubu alıyorlar ve bu süreç tekrarlanıyor.