Basın Açıklaması Tarihi: 07/08/2007
İNSAN HAKLARI GÜNDEMİ DERNEĞİ
Avrupa Konseyi’nin Demokrasinin Geleceği Forumu
Stockholm / Sigtuna, İsveç 13-15 Haziran 2007
Ev Sahibi Sveriges Riksdag – İsveç Parlementosu, İsveç Yerel Yetkililer ve Bölgeler Birliği
Çev: Gülden GÜRSOY
1. Demokrasinin Geleceği Forumu, Avrupa Konseyi’nin yardımlarıyla gerçekleştirilmiş, gerçek demokratik toplumun bütün temel ortaklarını (parlamentoları, hükümetleri, yerel ve bölgesel otoriteleri, sivil toplumu, medya ve akademiyi) birleştirerek kıtanın bir ucundan öteki ucuna tüm düzeylerde demokrasinin teşvik edilmesini ve Pan- Avrupa yansımasını bunun çok çeşitli tarafları üzerinde ilerletmeyi amaçlayan kapsayıcı bir süreçtir. Avrupa Konseyi Parlamentosu, Bakanlar Konseyi, Kongre, Hükümetler arası Kuruluşlar Konferansı, Hukuk Yoluyla Demokrasi için Avrupa Komisyonu (Venedik Komisyonu) devam eden bu sürece öncülük etmektedirler. Bu forum, Avrupa Birliği, Avrupa Birliği Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve diğer uluslar arası ortakların aktif katılımına açıktır. Mayıs 2005’te Varşova’daki 3. Avrupa Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde alınan kararı takiben kurulmasıyla birlikte Forum, senelik toplantılarıyla tutarlı bir biçimde Avrupa’nın politik manzarasının kalıcı bir unsuru haline gelmektedir.
2. Ekim 2006’da Moskova’da yapılan “demokrasinin inşasında politik partilerin rolüne” ayrılmış önceki toplantıdan itibaren, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi “Politik Partiler İyi Uygulama Kodu” için temel unsurları içeren ve Venedik Komisyonu’nu böyle bir kanunu detaylandırmaya çağıran bir kararı kabul ettiler. Kasım 2005’te Varşova’daki Forum’un açılış oturumunun teması olan Yurttaş Katılımı, kendine göre Avrupa Konseyi’nin Hükümetler arası Kuruluşlar Konferansı’nın ilgisine temel olmaktadır.
3. Forum’un 13 -15 Haziran 2007’de Stockholm’de ve Sigtuna’da (İsveç), “Güç ve Güçlendirme- demokrasi ve insan haklarının karşılıklı bağımlığı” genel başlığı altında yapılan 3. toplantısı, muhalefetin sorumlulukları ve rolü, yerel ve bölgesel düzeylerde temsili demokrasi, bireyin güçlendirilmesi ve ayrımcılığa uğramamanın yürürlüğe girmesi, ifade özgürlüğüne saygı ve sivil toplumun işbirliği, demokrasinin, insan haklarının ve sivil ağların teşvik edilmesi gibi konulara işaret etti. Bu toplantı, diyalogun yeni şekilleri ve geliştirici yöntemleri vurguladı.
4. Bu süreç, forumun sonraki toplantılarında ilerletilecektir. Forumun toplantı sonuçlarını somut eyleme dönüştürmenin elverişli yollarını tanımlamak için sürece katılan bütün ortakların çabalarını birleştirmeleri gereklidir.
5. Demokrasi ve insan haklarının karşılıklı bağımlılığı, 47 Avrupa ülkesinin onayladığı Avrupa Konseyi Tüzüğü’nde saygın bir yere konulmuştur. Bugün Avrupa kamu düzeninin anayasal esası olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde bu karşılıklı bağımlılığın önemi belirtilmiştir.
6. Demokrasi sadece birkaç senede bir oy vermekten ibaret değildir. Açık bir tartışma ve insanların toplanma ve örgütlenme özgürlüğü olmaksızın adil ve özgür seçimlerin formel gereklerini yerine getirmek anlamsız olacaktır. İfade ve örgütlenme özgürlüğü gibi insan hakları yalnızca hukukun üstünlüğüne dayanan demokratik bir yönetimin şartları değildir; ancak böylesi bir sistem içinde en iyi şekilde muhafaza edilirler. Onlar bir bütünün parçalarıdır; bölününemezdirler. Demokrasi bütün insan haklarıı için en iyi yönetim biçimidir.
MUHALEFETİN SORUMLULUKLARI VE GÖREVİ
7. Forum, güçlü bir muhalefetin olmadığı yerde güçlü bir demokrasinin olamayacağını vurgulamıştır. Muhalefetin gücü, demokrasinin niteliğini ölçmek için gerekli bir unsurdur. Her ülkenin bir hükümeti varken sadece demokrasilerde muhalefet vardır.
8. Politik partilerin parlamentoda görevlerini yerine getirebilecekleri araçlara sahip olmasını sağlayacak maddi koşullar ve adil bir yasal çerçevenin oluşturulması parlamenter demokrasinin iyi işlemesi için önkoşuldur. Parlamentoda etkili ve güvenilir muhalefetin varlığını koruyan araçlar arasında muhalefet partilerinin maliye kurulu gibi kontrol vazifesi olan temel kurullarda araştırma organı kurmak kadar burada koltuğa da sahip olmak, yasa tasarısı vermek, parlamentonun görev düzeninin hazırlanmasına katkıda bulunmak ve yöneten çoğunluğu kurallara da davet etmek vardır.
9. Hükümetin eylemlerinin eleştirel olarak değerlendirilmesi, muhalefetin temel görevlerinden biridir ve politik tartışmanın niteliğine katkıda bulunur, böylelikle kamu işlerinin tamamen kamu yararına düzenlenme kapasitesini geliştirir.
10. Hem çoğunluğun hem de muhalefetin, kimsenin daima çoğunluk ya da muhalefette kalmayacağı er ya da geç muhalefetin bir parçası olacağı ve bunun da tam tersinin de gerçekleşebileceğini akıllarında tutmalarında yarar vardır. Dolaysıyla muhalefet önerileri incelenmeden ve alternatifleri ortaya koymadan önce karar almamak çoğunluğun yararınadır. Bunun aksine, muhalefet rolünü yalnız bir engelleme mekanizması olarak algılanmamalı ve karar verme sürecine esaslı şekilde katkıda bulunmalıdır.
11. Parlamentoda güçlü bir muhalefetin eksikliği, caddelerde şiddetli protestolarla ifade edilebilecek parlamento dışı muhalefet türüne yol açabilir, dolayısıyla parlamenter tartışmanın niteliğini ve geçerliliğini azaltır ve karar alma sürecini tamamen etkiler. Muhalefetin esasen parlamento dışı olduğu durumları önlemenin yollarından biri parlamenter temsildeki barajı düşürmektir. Gelişmiş bir demokraside, bütün yurttaşların haklarının, tüm politik görüşlerin ve çıkarların parlamentoda temsil edilebilmesi amacıyla baraj düşük olmalıdır.
12. Muhalefet sadece parti politikasının meselesi değildir. Sağlıklı bir demokraside muhalefet; hem çoğunluğun hem de muhalefetin partinin temel duruşuna meydan okuma cesareti bulduğu konuları benimseyerek parti sınırlarının dışına çıkar.
İNSAN HAKLARI VE DEMOKRASİ ÜZERİNE SİSTEMLİ VE PLANLI ÇALIŞMALAR
13. İnsan haklarına saygı, demokrasi ve iyi yönetimden ayrılamaz. Forum, Parlamenter Meclis’in Nisan 2007’deki toplantıdaki senelik ilk tartışmasını Avrupa’da İnsan Hakları ve Demokrasi’nin durumu üzerine düzenlemesi girişimini memnuniyetle karşılamıştır ve bu vesileyle belirlenmiş olan kararların ve tavsiyelerin hem ulusal düzeyde hem de Avrupa’da etkili olmasını beklemektedir.
14. Kamu Otoriteleri, insan haklarının ve demokrasinin sistematik şekilde yürütülmesini ve izlenilmesini sağlamlaştırmanın yollarını, planlı ve kapsamlı bir yaklaşım içinde farklı bölgesel düzeylerde aramalıdır.
15. İnsan haklarıyla ilgili ulusal eylem planları, düzenli olarak problemleri ve zayıf alanları (performans göstergeleriyle) teşhis edip bunlara yapıcı bir tavırla işaret etmenin bir aracı oldukları gibi güçlükleri ve ilan edilip neşredilecek iyi uygulamaları tanımlamak için de kullanılabilirler. Bu şekilde, korunmasız olan grupların yetkilendirilmesi ve toplumsal cinsiyet perspektifini de kapsayan insan hakları perspektifinin yönetime dâhil edilmesinin güçlü bir aracı olabilirler. Hükümet dışı organizasyonlar ve ulusal insan hakları kurumları gibi farklı aktörler böylesi bütün süreçlere erken bir aşamada ve düzenli olarak katılmalıdırlar. Avrupa Konseyi, insan hakları göstergelerinin muhtemel kullanımları ve insan haklarıyla ilgili ulusal eylem planlarının katma değeri için bir dayanak noktası hazırlayarak bu çabalara katkıda bulunmalıdır.
16. Avrupa Konseyi’nin üye ülkeleri, kendilerine ait ulusal insan hakları eylem planları ile Parlamenter Meclis’in, sonuç ve bulguları ulusal süreçlere geri bildirecek mekanizmaları da içeren İnsan Hakları ve Demokrasinin Durumu üzerine olan yıllık değerlendirmesi arasında gelişen bağlantıyı dikkate alıp bundan faydalanabilirler. Forum, ulusal meclisleri yaptıkları değerlendirmelerin sonuçları üzerine düzenli tartışmalar düzenlemeye ve uygun çözümleyici eylemi tanımlamaya teşvik eder.
17. Ademi merkeziyet süreçleri ve merkezi hükümetlerin yetkilerini devretmesi, yerel ve bölgesel yetkilileri insan hakları savunuculuğu için giderek önemi artan aktörler haline getirmektedir. Bu süreçler, yerel ve bölgesel yetkililere görevlerini yerine getirirken insan haklarına saygı göstermeleri hususunda büyük sorumluluklar yüklemektedir. Onlar özellikle insanların ihtiyaçlarına barınacak yer, eğitim, sağlık ve çevre gibi durumlar kapsamında cevap verilmesini sağlayarak bu sorumlulukları gerçekleştirmektedirler. Bu nedenle, yerel ve bölgesel yetkililere insan hakları perspektifini aşılamak önemlidir. Bunun yanı sıra, onların insan hakları eylem planına katılmaları ve bunların uygulanması için gerekli olan göstergelerin detaylandırılması üzerine düşünmeleri gereklidir.
18. Ombudsman ve ulusal insan hakları komisyonunu da kapsayan ulusal bağımsız insan hakları kurumları, ulusal eylem planlarının gelişimi ve yürütülmesinde çok önemli ortaklardır. UBİHK’ nın eylemleri, yerel ve bölgesel düzeyde benzer kurumların kurulmasıyla ve bu kurumların insanlara yakınlaştırılmasıyla genişletilebilir. Avrupa Konseyi, özellikle Kongre ve İnsan Hakları Komiseri, yerel ve bölgesel kamu denetçilerine ait ofislerin oluşumunun teşvik edilmesini, onların deneyimlerinin değiş tokuş edilmesini ve çabalarının ağ haline getirilmesini arttırmaya yönelik çalışmaların ilerlemesini sağlayacaktır.
19. Forum, insan haklarının etkili bir şekilde korunması için yargı dışı araçlar olarak üye devletlerde ulusal insan hakları kurumlarının kurulmasını teşvik ettiği için Avrupa Konseyi’nin ve İnsan Hakları Komiseri’nin çalışmalarına saygılarını sunar.
20. Forum, ulusal karar vericileri (politika yapıcıları) kendi demokrasi stratejilerini geliştirmeye davet eder. Bu, demokratik gelişimi teşvik etmeyi amaçlayan ulusal girişimleri düzenlemek için daha sistemli çabaların başlangıcını işaret edecek ve böylelikle daha tutarlı ve uyumlu bir yaklaşımı garanti edecektir. Bu çerçevede, Parlamenterler Meclisin demokratik kurumların işleyişindeki demokrasi açığının giderilmesi için hazırladığı kural önerileri kullanışlı bir başvuru aracı sunabilir. Demokrasinin niteliği için göstergelerin gelişmesi de bu bağlamda göz önünde bulundurulabilir. Venedik Komisyonu bu amaca ulaşmak için desteklenmiştir.
21. İnsanların yerel düzeyde kendi işlerini yönetme hakları vardır. ” Avrupa Bölgesel Yönetimler Özerklik Şartı” bu hakların kullanılabileceği çerçeveyi düzenleyen temel prensipleri sunar. Kongre, yerel ve bölgesel seviyede seçilmiş temsilcilerin kendi bölgelerindeki toplulukların içinde insan hakları ve demokrasiyi geliştirirken fark yaratmasını destekler.
22. Avrupa Konseyi’nin yerel düzeyde gelişim ve iyi idare için önerdiği yeni strateji sözünü yerine getirir. Bu, bireyi demokratik kurumların ve süreçlerin kalbine yerleştirmeyi ve yerel yönetimleri 12 ilkeye paralel olarak idarelerini sürekli iyileştirmeye teşvik etmeyi amaçlar. Strateji, diğer şeylerin yanı sıra, seçilmiş temsilciler ve sivil toplum arasında bütün seviyelerde daha etkili bir diyalogu ve dayanışmayı sağlamalıdır. Her üye ülkede yerel seviyede iyi yönetim için bir eylem planı hazırlanmalıdır. Standartlara uyulduğunu belgeleyen iyi yönetim kalitesi etiketi yerel otoritelerin gösterdiği çabayı onaylayacaktır. Bütün ortakları içeren Forum, stratejinin yürütülesi sürecinde elde edilen ilerlemeyi incelemek için faydalı bir platform sunabilir.
23. İnsanların egemenliği seçim günüyle sınırlandırılmamalıdır. Bu nedenle doğrudan demokrasinin unsurları demokratik süreçle birleşmelidir. Aynı zamanda fazla sayıda insanı demokratik yurttaşlığın dışında bırakmak, demokrasinin temsili özelliği ve bir bütün olarak demokratik süreç için oldukça zararlı olduğundan katılım yurttaşlıkla sınırlı olmamalıdır.
24. Farklı devletlerin günümüz toplumlarının karşısında duran küresel meydan okumalara çözüm bulurken karşılaştığı artan zorluklar, kaçınılmaz olarak hayal kırıklığına yol açmaktadır ve yerel, bölgesel ve ulusal düzeylerde demokrasiye karşı umursamazlığın artmasına neden olmaktadır. Buna, ulus devleti aşan ve meşruiyetini var olan güç düzeylerinden (yerel, bölgesel ve ulusal) alacak ulus üstü demokratik süreçlerin gelişimi ile karşılık verecektir. Forum, bu konudaki yansımaların ilerlemesini sağlayan bir platform olarak da hizmet verebilir.
25. Demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimi bireyin güçlendirilmesi ve ayrımcılıkla mücadele etmek için gerekli unsurlardır. Forumun bütün ortakları demokratik yurttaşlık ve insan hakları eğitimini ilerletmek için olan toplu harekete aktif katılım göstermelidir. Avrupa Konseyi enerjisini, bu alandaki önceki çabalarının üzerine inşa edeceği sonuçları yaratacak belge ve araçları detaylandırmaya yoğunlaştırmalıdır.
26. Tutumlar ve davranışlar, erken dönemlerde şekillendikleri ve çocukların ve gençlerin ileride kamu işleriyle meşguliyetini belirlemede kesin sonuçlara götürdükleri için, insan hakları ve demokrasi kültürünün özellikle bu yaş gruplarında yaygılaşmasını sağlamak çok önemlidir. Forum, bütün ortaklarını böylesi bir eylem için mükemmel bir temel sağlayan Gençlerin Yerel ve Bölgesel Düzeyde Kamu Yaşamına Katılımına İlişkin Avrupa Konseyi Şartı’nı uygulamaya davet etmektedir.
27. Bilgi ve iletişim teknolojileri, insan haklarının ve demokrasinin korunması ve gelişmesinin sağlanması için güçlü araçlar olabilirler. Onların daha sağlam ve hassas bir yönetimi oluşturucu ve katılımcı demokrasiyi kolaylaştırıcı potansiyelleri vardır. İnsan haklarına dijital ve dijital olmayan ortamlarda saygı gösterilmelidir. Bu haklar, sırf iletişim dijital ortamlarda gerçekleşiyor diye Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatları ve AİHS’ de bulunan sınırlamalar dışında herhangi bir kısıtlamaya tabi olmamalıdır. Uygun düzenleyici bir çerçevenin içine yerleştirilmiş e- yönetim politikaları, bütün bireyleri, özellikle de hassas durumda olanları güçlendiren bir bakış açısıyla demokrasi ve insan haklarını geliştirmelidir.
28. Aynı zamanda artan katılımın sadece bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin sonucu olarak ortaya çıkmayacağı gerçeği kabul edilmelidir. Eğer bu teknolojiler bireylerin güçlendirilmesi ve katılımını kolaylaştıracaksa, gençler arasında artan politik huzursuzluğa ve hoşnutsuzluğa yöneltilmelidirler.
29. Forum 2008’de Madrid’de düzenlenecek olan bir sonraki toplantının e- yönetim ve e- demokrasi konusunu incelemesi önerisini memnuniyetle karşılamıştır ve bu vesileyle Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde e-demokrasi ve e-oylama üzerine sürmekte olan çalışmaları da anmıştır.
AYRIMCILIK YAPMAMA KONUSUNDA BİREYİN GÜÇLENDİRİLMESİ
30. Yurttaşlar arasında eşitlik her gerçek demokrasinin temel refleksidir. Ancak bugün pratikte, Avrupa’da herkese amaçlarının duyulmasını ve karar alma süreçlerinde çıkarlarının temsil edilmesini sağlamak için aynı fırsatın verilmediği görülmektedir. Özellikle etnik köken, din, sosyal durum, engellilik, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim ya da yaş temelinde zaten hassas olan insanların, kişisel durumlarını ifade etmelerinin ve eşit şartlarda kamu işlerine katılmalarının önünde görünür ve görünmez çeşitli engeller bulunmaktadır.
31. Toplumda bütün insanların katılımının teşvik edilmesi ve kolaylaştırılması çabası insan hakları perspektifini temel almalıdır. Sosyal, ekonomik, kültürel ve başka nedenlerden ötürü kenarda bırakılmış insanlar medeni haklarını ve politik haklarını ifade etmek ve kullanmak konusunda genellikle daha düşük bir kabiliyete sahiptirler. Bu nedenle, bütün insan haklarının gerçekleştirilmesi; insanların kendi yaşamlarının kontrolünü üstlenme şansları – güçlendirme ve demokratik süreçlere etkin katılım- için çok önemlidir. Bundan dolayı ayrımcılığın üstesinden gelebilecek ve insan haklarından herkesin etkin bir şekilde faydalanmasını destekleyecek somut önlemler, insan hakları politikalarının ve eylem planlarının merkezi olmalıdırlar.
32. Avrupa Konseyi, ayrımcılıkla mücadelenin temel hedeflerinin vurgulamak için yasal araçları, izleme mekanizmalarını ve bilinç arttırıcı girişimleri tasarlamaktadır. Bunların arasında; AİHM’ nin 12. numaralı protokolü, Yabancıların Yerel Düzeyde Kamu Yaşamına Katılımı Üzerine Sözleşme, Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu, “Herkes Farklı- Herkes Eşit” ile (Roman Toplulukların Hakları İçin) “Dosta” Kampanyaları ve Kültürler arası Diyalog Üzerine yazılacak olan Beyaz Kağıt gibi araçlar bulunmaktadır. Üye ülkeler, ayrımcılığın bütün türlerini yok edecek eylemleri pekiştirmek için bu araçları en uygun biçimde kullanılmalıdırlar.
33. Forum, Avrupa Konseyi’ni “Herkes Farklı- Herkes Eşit” kampanyasına uzun vadede devam edip; bunu hassas durumda olan gruplara yönelterek ayrımcılığın bütün türleriyle mücadele için çabalarını sürdürmeye davet etmektedir.Ayrıca forum sürecinin bütün ortaklarını da buna katkıda bulunmaya çağırmaktadır.
YEREL BÖLGESEL VE ULUSAL DÜZEYDE TEMSİLİ DEMOKRASİ VE SİVİL TOPLUM
34. Katılımcı demokrasi, insanları karar alma sürecine dahil ederek temsili demokrasiyi tamamlar. Siyasi yükümlülüklerin yeni türleri seçilmiş temsile alternatif değildir; bunlar bilakis güçlendirmeye katkıda bulunabilirler ve demokratik sürecin bir bütün olarak desteklenmesini sağlarlar . Yetkililer, geniş ve özgür sivil toluma saygı göstermelidirler ve onu desteklemelidirler; diyaloga dayalı bir şeffaflığı taahhüt etmelidirler.
35. Forum, Avrupa Konseyi’ nin Hükümetler Arası Kuruluşlar Konferansı’nı, Forum’un önceki toplantılarında Yurttaş Katılımı İçin İyi Uygulama Kodunu detaylandırmak için geliştirdiği önerileri aktif olarak takip etmeye çağırmaktadır. Bu kanun, Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerdeki kamu otoritelerini ve sivil toplumu hedeflemelidir ve STK’ların kurulması için eşit fırsat, karar alma süreçlerine STK’ların katılımı için mekanizmalar ve başka türlerde yurttaş katılımı gibi soruları kapsamalıdır.
36. Forum, Avrupa Konseyi’nin Bakanlar Komitesi yakında kabul edeceği hükümet dışı organizasyonların yasal durumu üzerine tavsiyenin Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerdeki sivil toplum sektörünün etkinliklerinin pürüzsüz ve eşit gelişimi için etkili çerçeveyi sunacağını düşünmektedir. Hükümetlerarası Kuruluşlar Konferansı, üye ülkelerde tavsiyenin yürütülmesinin değerlendirilmesi ve teşvik edilmesinde önemli bir rol oynayabilir.
37. Forum, insan hakları savunucularının; bireyler düzeyinde insan haklarının teşvik edilmesi ve korunması için ve III.Zirve, Parlamenter Meclis, İnsan Hakları Komiseri, Kongre ve diğer aktörlerin de kabul ettiği gibi bazen fiziksel bütünlükleri ve hayatlarını riske atarak insan hakları savunuculuğuna kendilerini adamalarının çok önemli bir etkisi olduğunu vurguladı. Forum, yetkili bütün ulusal ve uluslararası otoritelerin insan hakları savunucularının misyonlarını tam güvenlik ve bağımsızlık içinde yerine getirmelerini sağlamak için gereken her eylemi taahhüt etmesinin gerekliliğini vurguladı.
38. Forum, 2007 toplantısında İsveçli yetkililere mükemmel organizasyonları ve geliştirici yöntemleri için takdirlerini ve misafirperverlikleri için minnettarlığı ifade etti. Forum, İspanyol yetkililerin 2008 toplantısının Madrid ‘te yapılması önerisini memnuniyetle karşıladı.
http://www.coe.int/t/dc/press/news/20070615_concl_democracy_en.asp