İnsan Hakları İçin Ceza Yasası Reformu

Türkiye’de yasakoyucu, AB uyum süreci içerisinde insan haklarını ilgilendiren yasal mevzuatında ciddi bazı değişikliklere gitmektedir. Bu kapsamda 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Yasası 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Böylece, yeterince demokratik bulunmayan ve bu nedenle 80 yıl boyunca üzerinde sayısız değişiklik yapılmış olan 1926 tarihli 765 sayılı Türk Ceza Yasası geçerliliğini kaybetmiştir. Yeni Türk Ceza Yasası’nın hazırlanmasında, başlangıçta çağın ve demokratik toplumun gereklerine uygun, hak ve özgürlükler konusunda eskisinden daha ileri bir yasa için yola çıkılmıştır. Ancak yasanın hazırlanması sırasında demokratik katılıma gereken önem verilmemiş ve başlangıçtaki amaçlardan sapılmıştır. Yeni Türk Ceza Yasası bazı yönlerden önceki yasalara oranla ileri hükümler içermektedir. Ancak başta ifade özgürlüğü olmak üzere insan haklarını ilgilendiren birçok konuda eski hükümlerin korunduğu, yeni yasanın birçok maddesiyle yeni kısıtlamalar getirdiği ve bu yönüyle eski ceza yasasının da gerisine düştüğü görülmüştür. Özellikle medyaya getirilen yasaklamalar nedeniyle, halkın bilgi alma, kanaat sahibi olma, bilgi ve düşüncelerini paylaşma hakları olmak üzere çok önemli haklar kısıtlanmıştır. Bu durum toplumun farklı kesimlerinde tedirginlik yaratmıştır.

Düşünce ve özellikle de ifade özgürlüğü bütün hak ve özelliklerin korunması anlamında temel öneme sahiptir. Gerek AİHS gerekse diğer uluslararası insan hakları sözleşmeleriyle güvence altına alınan tüm hak ve özgürlüklerin korunması ancak ifade özgürlüğünün güvence altına alınması ile olanaklıdır. 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Yasası insan hakları açısından açık ya da potansiyel birçok sakınca içermektedir. Bu nedenle yasanın ayrıntılı olarak tartışılması ve yasa hakkında bir reform çalışması yapılması zorunluluk haline gelmiştir. Bu projeyle, yeni ceza yasasıyla özgürlüklere getirilen kısıtlamalar belirlenecek, bu kısıtlamaların yol açabileceği sonuçların toplumun geniş kesimlerince fark edilmesi sağlanacak, değiştirilmesi önerilen yasa maddelerinin yerine alternatif öneriler üretilecek, yasa yapıcının ve yasa uygulayıcılarının insan hakları temelinde değişim için etkilenmesine çalışılacaktır.

Herkesin bildiği ve gözlemlediği gibi, hukuk sistemimiz son yıllarda ciddi bir yenilenme sürecine girdi. Bu süreçte 1982 Anayasası’ndan başlayan ve Adalet Bakanlığı’nın uygulamaya yönelik yayınladığı genelgelere kadar giden bir normlar yelpazesinde köklü değişikliklere gidildi.

Bu süreç çok hızlı işledi. Hızlı işleyen bu süreçte teorisyenler ve pratisyenler, önemsiz gibi görünen ancak uygulama açısından büyük önem taşıyan bir takım ayrıntılara ilişkin çıkarılan düzenleyici idari işlemler üzerine olduğu kadar, en önemli hukuk metni sayılan ve normlar hiyerarşisinin en üstünde yer alan Anayasa hakkında da yeterli incelemeyi ne yazık ki yapamadılar.

İnsan Hakları Gündemi Derneği olarak, biz de bu eksikliğin giderilmesine katkı sağlamak amacıyla, yeni Türk Ceza Kanunu’ndaki kimi maddelerde, uluslararası insan hakları standartlarına aykırılıkları belirleyip bunları kamuoyunun dikkatine sunmak istedik. İlk etapta sorunlu olduğunu düşündüğümüz kırk maddeyi belirledik ve aşağıda göreceğiniz görüş ve önerilerimizi sıraladık.